Đoạn Video
Ảnh
‘Tiếng Thét’ của Edvard Munch, với hình ảnh nhân vật ôm đầu trong nỗi hoảng loạn trước khung cảnh đỏ rực, từ lâu đã trở thành một biểu tượng hiện sinh của nghệ thuật hiện đại. Tuy nhiên, ý nghĩa thực sự phía sau bức tranh vẫn là chủ đề gây tranh luận kéo dài hơn một thế kỷ.
(Bản "Tiếng Thét" đầu tiên được hoàn thành vào năm 1893. Edvard Munch có năm bức cùng đề tài, gồm hai tranh sơn dầu, hai tranh phấn màu và một bản in thạch bản. Ảnh: Munch Museum.)
Đầu tháng 8, chuyên trang ArtNews đăng bài phân tích của cây bút Howard Halle, bàn về vị thế của ‘Tiếng Thét’ trong lịch sử hội họa phương Tây, nguồn cảm hứng của Edvard Munch và những thông điệp hiện sinh được cho là ẩn chứa trong tác phẩm. Munch sáng tác ‘Tiếng Thét’ từ năm 1893 đến 1910 với bốn phiên bản, mô tả một người đàn ông đi trên cầu, hai tay ôm đầu, miệng há to trong trạng thái sợ hãi.
Howard Halle so sánh tác phẩm này với bức “Mona Lisa” của Leonardo da Vinci. Nếu “Mona Lisa” đại diện cho lý tưởng nhân văn và vẻ đẹp cổ điển với nụ cười mơ hồ, thì ‘Tiếng Thét’ thể hiện sự tan rã của các lý tưởng ấy dưới tác động của Cách mạng Công nghiệp. Theo ông, dù ra đời sau “Mona Lisa” gần 400 năm, ‘Tiếng Thét’ đạt tính “trường tồn” ở cấp độ khác: bức tranh không chỉ phản ánh bối cảnh lịch sử mà còn khắc họa nỗi sợ nguyên thủy của con người, kết nối cảm xúc tâm lý và thể xác từ thời sơ khai.
(Bức tranh Mona Lisa (tên Italy là La Gioconda) do Leonardo da Vinci vẽ khoảng năm 1503, hoàn thành vào năm 1507 hoặc 1509. Ảnh: C2RMF.)
Một số ý kiến cho rằng “Những cô nàng ở Avignon” (1907) của Pablo Picasso mới là tác phẩm hiện đại đầu tiên. Tuy nhiên, Howard Halle nhận định ‘Tiếng Thét’ có thể xứng đáng với danh hiệu đó nhờ việc cụ thể hóa cảm giác lạc lõng, phi chuẩn mực, những đặc điểm định hình thế kỷ 20.
Mặc dù truyền cảm hứng cho trường phái Biểu hiện, sự nghiệp của Munch khởi đầu từ chủ nghĩa Tượng trưng, hướng đến những ẩn dụ mơ mộng. Tuổi thơ gắn với bệnh tật, mất mát và nỗi sợ di truyền về bệnh tâm thần đã ảnh hưởng sâu sắc đến phong cách của ông. Các tác phẩm của Munch thường xoay quanh chủ đề cái chết và nỗi buồn, thể hiện qua hình ảnh mềm mại, huyền ảo, trong đó ‘Tiếng Thét’ là ví dụ tiêu biểu.
Cảm hứng trực tiếp của bức tranh xuất phát từ một khoảnh khắc Munch quan sát bầu trời chuyển sang màu đỏ, gây choáng ngợp và lo lắng. Ông từng viết rằng khi đang đi cùng hai người bạn, ông thấy “bầu trời như máu” với những “lưỡi lửa” trên nền biển xanh đen và thành phố, khiến ông “nghe thấy một tiếng thét vô tận xuyên qua thiên nhiên”.
(Danh họa Edvard Munch tại trong xưởng vẽ Ekely năm 1938. Ảnh: Munch Museum.)
Trong tranh, hình ảnh nhân vật ôm tai được Halle đánh giá là chi tiết truyền tải thông điệp mạnh mẽ hơn cả mắt và miệng. Qua thời gian, ý nghĩa ban đầu này phần nào bị quên lãng, thay vào đó là những diễn giải rộng hơn về hiện sinh và sự sụp đổ xã hội. Ngoài ra, tác phẩm còn đối mặt nhiều giả thuyết: từ việc là tự họa khi Munch lên cơn hoảng loạn, lấy cảm hứng từ một trại tâm thần, cho tới liên hệ với hiện tượng bầu trời đỏ sau vụ núi lửa Krakatoa năm 1883 hay hình ảnh xác ướp Peru trưng bày tại Paris năm 1889. Hiện chưa có bằng chứng xác thực cho các giả thuyết này.
Kết lại bài viết, Howard Halle cho rằng những biến động và xung đột của thế giới đã góp phần biến góc nhìn tăm tối của Munch thành biểu tượng về sự bất lực của con người trước nỗi kinh hoàng. Sức ảnh hưởng lâu dài của ‘Tiếng Thét’ trong văn hóa đại chúng được xem là minh chứng cho tầm nhìn bền bỉ của tác giả. Edvard Munch (1863 – 1944) là gương mặt tiêu biểu của phong trào Tượng trưng cuối thế kỷ 19 và tiên phong của trường phái Biểu hiện đầu thế kỷ 20, để lại di sản nghệ thuật phong phú được lưu giữ chủ yếu tại Bảo tàng Munch và Bảo tàng Quốc gia ở Oslo, Na Uy.
(Bản "Tiếng Thét" đầu tiên được hoàn thành vào năm 1893. Edvard Munch có năm bức cùng đề tài, gồm hai tranh sơn dầu, hai tranh phấn màu và một bản in thạch bản. Ảnh: Munch Museum.)
Đầu tháng 8, chuyên trang ArtNews đăng bài phân tích của cây bút Howard Halle, bàn về vị thế của ‘Tiếng Thét’ trong lịch sử hội họa phương Tây, nguồn cảm hứng của Edvard Munch và những thông điệp hiện sinh được cho là ẩn chứa trong tác phẩm. Munch sáng tác ‘Tiếng Thét’ từ năm 1893 đến 1910 với bốn phiên bản, mô tả một người đàn ông đi trên cầu, hai tay ôm đầu, miệng há to trong trạng thái sợ hãi.
Howard Halle so sánh tác phẩm này với bức “Mona Lisa” của Leonardo da Vinci. Nếu “Mona Lisa” đại diện cho lý tưởng nhân văn và vẻ đẹp cổ điển với nụ cười mơ hồ, thì ‘Tiếng Thét’ thể hiện sự tan rã của các lý tưởng ấy dưới tác động của Cách mạng Công nghiệp. Theo ông, dù ra đời sau “Mona Lisa” gần 400 năm, ‘Tiếng Thét’ đạt tính “trường tồn” ở cấp độ khác: bức tranh không chỉ phản ánh bối cảnh lịch sử mà còn khắc họa nỗi sợ nguyên thủy của con người, kết nối cảm xúc tâm lý và thể xác từ thời sơ khai.
(Bức tranh Mona Lisa (tên Italy là La Gioconda) do Leonardo da Vinci vẽ khoảng năm 1503, hoàn thành vào năm 1507 hoặc 1509. Ảnh: C2RMF.)
Một số ý kiến cho rằng “Những cô nàng ở Avignon” (1907) của Pablo Picasso mới là tác phẩm hiện đại đầu tiên. Tuy nhiên, Howard Halle nhận định ‘Tiếng Thét’ có thể xứng đáng với danh hiệu đó nhờ việc cụ thể hóa cảm giác lạc lõng, phi chuẩn mực, những đặc điểm định hình thế kỷ 20.
Mặc dù truyền cảm hứng cho trường phái Biểu hiện, sự nghiệp của Munch khởi đầu từ chủ nghĩa Tượng trưng, hướng đến những ẩn dụ mơ mộng. Tuổi thơ gắn với bệnh tật, mất mát và nỗi sợ di truyền về bệnh tâm thần đã ảnh hưởng sâu sắc đến phong cách của ông. Các tác phẩm của Munch thường xoay quanh chủ đề cái chết và nỗi buồn, thể hiện qua hình ảnh mềm mại, huyền ảo, trong đó ‘Tiếng Thét’ là ví dụ tiêu biểu.
Cảm hứng trực tiếp của bức tranh xuất phát từ một khoảnh khắc Munch quan sát bầu trời chuyển sang màu đỏ, gây choáng ngợp và lo lắng. Ông từng viết rằng khi đang đi cùng hai người bạn, ông thấy “bầu trời như máu” với những “lưỡi lửa” trên nền biển xanh đen và thành phố, khiến ông “nghe thấy một tiếng thét vô tận xuyên qua thiên nhiên”.
(Danh họa Edvard Munch tại trong xưởng vẽ Ekely năm 1938. Ảnh: Munch Museum.)
Trong tranh, hình ảnh nhân vật ôm tai được Halle đánh giá là chi tiết truyền tải thông điệp mạnh mẽ hơn cả mắt và miệng. Qua thời gian, ý nghĩa ban đầu này phần nào bị quên lãng, thay vào đó là những diễn giải rộng hơn về hiện sinh và sự sụp đổ xã hội. Ngoài ra, tác phẩm còn đối mặt nhiều giả thuyết: từ việc là tự họa khi Munch lên cơn hoảng loạn, lấy cảm hứng từ một trại tâm thần, cho tới liên hệ với hiện tượng bầu trời đỏ sau vụ núi lửa Krakatoa năm 1883 hay hình ảnh xác ướp Peru trưng bày tại Paris năm 1889. Hiện chưa có bằng chứng xác thực cho các giả thuyết này.
Kết lại bài viết, Howard Halle cho rằng những biến động và xung đột của thế giới đã góp phần biến góc nhìn tăm tối của Munch thành biểu tượng về sự bất lực của con người trước nỗi kinh hoàng. Sức ảnh hưởng lâu dài của ‘Tiếng Thét’ trong văn hóa đại chúng được xem là minh chứng cho tầm nhìn bền bỉ của tác giả. Edvard Munch (1863 – 1944) là gương mặt tiêu biểu của phong trào Tượng trưng cuối thế kỷ 19 và tiên phong của trường phái Biểu hiện đầu thế kỷ 20, để lại di sản nghệ thuật phong phú được lưu giữ chủ yếu tại Bảo tàng Munch và Bảo tàng Quốc gia ở Oslo, Na Uy.
