Đoạn Video
Ảnh
Hoa Kỳ ngày nay
Thành viên nổi tiếng
Giữa lúc các cuộc đàm phán thương mại Mỹ, Nhật vẫn đang tiếp tục, Tổng thống Donald Trump bất ngờ thay đổi thái độ, khiến tình hình thêm căng thẳng. Ngày 2/7, trước lời đe dọa áp thuế cao từ Trump, Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba lên tiếng phản đối, nhấn mạnh rằng Nhật Bản là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Mỹ và đã tạo ra nhiều việc làm cho người dân Mỹ. Ông cho rằng thay vì dùng thuế để gây áp lực, hai nước nên cùng nhau thúc đẩy lợi ích quốc gia thông qua thương mại công bằng.
Tuy nhiên, có vẻ như ông Trump không mấy bận tâm đến lập luận này. Ngày 1/7, ông tỏ ra mất kiên nhẫn và công khai chỉ trích Nhật Bản là một đối tác “khó nhằn”, thậm chí “được nuông chiều”. Trump cho rằng Nhật Bản đã khai thác lợi ích từ Mỹ trong nhiều thập kỷ, đặc biệt trong lĩnh vực xuất khẩu ô tô và từ chối nhập khẩu gạo của Mỹ.
Trump cảnh báo rằng nếu các yêu cầu của Mỹ không được đáp ứng, ông sẽ tăng thuế lên hàng hóa Nhật Bản đến mức 30%, 35%, thậm chí cao hơn nữa. Đây không phải là lời đe dọa suông, bởi trước đó, vào ngày 2/4, Trump từng tuyên bố mức thuế áp dụng với Nhật Bản là 24%.
Phía Nhật Bản dường như không ngờ tới động thái này. Chính phủ nước này được cho là đã phải tạm dừng các công việc thường ngày để khẩn trương họp bàn tìm hướng ứng phó. Một nguồn tin ngoại giao từ Nhật tiết lộ rằng phía Mỹ chưa từng nhắc đến vấn đề gạo trong các vòng đàm phán trước, và việc Trump bất ngờ đưa ra điều kiện này là điều khó lường. Dẫu vậy, vì ông vẫn là Tổng thống Mỹ nên Nhật Bản cũng không thể coi nhẹ phát ngôn ấy.
Phản ứng chính thức của Tokyo khá thận trọng. Chánh Văn phòng Nội các Yoshimasa Hayashi cho biết ông đã xem qua phát ngôn của Trump, nhưng không bình luận chi tiết, chỉ khẳng định Nhật Bản sẽ không hy sinh ngành nông nghiệp trong các cuộc đàm phán thuế quan.
Nhật Bản rõ ràng đang ở thế khó. Làm phật lòng Trump thì phải gánh rủi ro chính trị, nhưng nếu nhượng bộ quá mức, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, chính phủ Ishiba có thể mất đi sự ủng hộ trong nước.
Có ba điểm nổi bật trong toàn bộ câu chuyện này,
Thứ nhất, Trump thất vọng và bực bội.
Ngay từ đầu, ông rất chú trọng đàm phán với Nhật Bản, đối tác đầu tiên mà Mỹ tiếp cận sau khi tuyên bố áp thuế toàn cầu. Ông còn trực tiếp tham gia đàm phán tại Nhà Trắng, tỏ ra tự tin sẽ đạt được bước đột phá. Thậm chí chưa đầy 20 phút sau cuộc gặp, Trump đã tweet rằng “đã đạt được tiến triển lớn”, trong khi các vòng đàm phán còn chưa đi được nửa chặng đường.
Ông còn kể một cách hả hê rằng sau khi tuyên bố áp thuế, nhiều nước đã “gọi điện năn nỉ” ông và sẵn sàng làm mọi điều để tránh bị áp thuế. Một trong những nước đó có thể là Nhật Bản. Trump kỳ vọng rằng nếu Nhật Bản nhượng bộ, ông sẽ có lợi thế đàm phán với Trung Quốc. Nhưng không ngờ, đối tác tưởng dễ thuyết phục lại trở thành một trong những nước khó nhằn nhất.
Thứ hai, Nhật Bản vừa bất lực vừa khéo léo.
Tokyo sẵn sàng đàm phán, nhưng lập trường của Washington thay đổi chóng mặt, lại liên tục gây áp lực. Mỹ không chỉ muốn Nhật tăng nhập khẩu hàng hóa Mỹ mà còn yêu cầu Tokyo chi trả tới 400% chi phí quân sự cho lực lượng Mỹ đồn trú, tăng giá đồng yên và cùng Mỹ kiềm chế Trung Quốc.
Đối với Nhật, điều này quá sức. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật, và Tokyo không dại gì từ bỏ mối quan hệ ấy. Họ cũng chưa quên cú sốc của Hiệp định Plaza năm xưa. Do đó, dù vẫn tiếp tục đàm phán, Nhật Bản giữ nguyên lập trường về những vấn đề cốt lõi.
Ngay cả khi gặp lại Trump tại Hội nghị G7, Thủ tướng Ishiba vẫn nói thẳng rằng giữa hai nước còn nhiều bất đồng, nhất là trong lĩnh vực ô tô, một trong những lợi ích quốc gia trọng yếu của Nhật.
Thứ ba, cái kết có thể rất bất ngờ.
Dù Mỹ đang giữ thế thượng phong, Nhật Bản vẫn là một đồng minh quan trọng mà Mỹ không dễ từ bỏ. Trong quá khứ, Tokyo luôn tỏ ra trung thành và “ngoan ngoãn”. Tuy nhiên lần này, để đáp lại sức ép của Mỹ, Nhật thậm chí còn chủ động đề xuất giải pháp giúp Mỹ phá vỡ thế độc quyền đất hiếm của Trung Quốc bằng cách... tái chế từ đồ điện tử cũ, một đề xuất bị xem là kém hiệu quả.
Trump tiếp tục gia tăng áp lực. Ngày 2/7, ông thông báo đã đạt được thỏa thuận thương mại với Việt Nam, một bước đi có thể nhằm đẩy nhanh thắng lợi cá nhân, đồng thời gia tăng áp lực với Nhật.
Không loại trừ khả năng Nhật sẽ giữ lập trường cứng rắn ngoài mặt nhưng mềm mỏng trong đàm phán, hoặc cuối cùng vẫn chấp nhận thỏa hiệp. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng đã cảnh báo rõ ràng, nếu bất kỳ quốc gia nào đạt được thỏa thuận với Mỹ bằng cách gây tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc, Bắc Kinh sẽ kiên quyết phản đối.
Sau tất cả, có lẽ Tokyo đã nhận ra một thực tế, Mỹ ngày càng hành xử ích kỷ, kể cả với đồng minh. Một cuộc thăm dò gần đây tại Nhật cho thấy chỉ 22% người dân tin tưởng Mỹ, và trong số đó, chỉ 3% là hoàn toàn tin tưởng.
Thế giới đã thay đổi. Quyền lực không còn nằm hoàn toàn trong tay một quốc gia. Nếu không có được lòng dân và sự tin tưởng từ đối tác, sẽ rất khó để tiếp tục lãnh đạo một liên minh lâu dài.
Tuy nhiên, có vẻ như ông Trump không mấy bận tâm đến lập luận này. Ngày 1/7, ông tỏ ra mất kiên nhẫn và công khai chỉ trích Nhật Bản là một đối tác “khó nhằn”, thậm chí “được nuông chiều”. Trump cho rằng Nhật Bản đã khai thác lợi ích từ Mỹ trong nhiều thập kỷ, đặc biệt trong lĩnh vực xuất khẩu ô tô và từ chối nhập khẩu gạo của Mỹ.
Trump cảnh báo rằng nếu các yêu cầu của Mỹ không được đáp ứng, ông sẽ tăng thuế lên hàng hóa Nhật Bản đến mức 30%, 35%, thậm chí cao hơn nữa. Đây không phải là lời đe dọa suông, bởi trước đó, vào ngày 2/4, Trump từng tuyên bố mức thuế áp dụng với Nhật Bản là 24%.
Phía Nhật Bản dường như không ngờ tới động thái này. Chính phủ nước này được cho là đã phải tạm dừng các công việc thường ngày để khẩn trương họp bàn tìm hướng ứng phó. Một nguồn tin ngoại giao từ Nhật tiết lộ rằng phía Mỹ chưa từng nhắc đến vấn đề gạo trong các vòng đàm phán trước, và việc Trump bất ngờ đưa ra điều kiện này là điều khó lường. Dẫu vậy, vì ông vẫn là Tổng thống Mỹ nên Nhật Bản cũng không thể coi nhẹ phát ngôn ấy.
Phản ứng chính thức của Tokyo khá thận trọng. Chánh Văn phòng Nội các Yoshimasa Hayashi cho biết ông đã xem qua phát ngôn của Trump, nhưng không bình luận chi tiết, chỉ khẳng định Nhật Bản sẽ không hy sinh ngành nông nghiệp trong các cuộc đàm phán thuế quan.
Nhật Bản rõ ràng đang ở thế khó. Làm phật lòng Trump thì phải gánh rủi ro chính trị, nhưng nếu nhượng bộ quá mức, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, chính phủ Ishiba có thể mất đi sự ủng hộ trong nước.
Có ba điểm nổi bật trong toàn bộ câu chuyện này,
Thứ nhất, Trump thất vọng và bực bội.
Ngay từ đầu, ông rất chú trọng đàm phán với Nhật Bản, đối tác đầu tiên mà Mỹ tiếp cận sau khi tuyên bố áp thuế toàn cầu. Ông còn trực tiếp tham gia đàm phán tại Nhà Trắng, tỏ ra tự tin sẽ đạt được bước đột phá. Thậm chí chưa đầy 20 phút sau cuộc gặp, Trump đã tweet rằng “đã đạt được tiến triển lớn”, trong khi các vòng đàm phán còn chưa đi được nửa chặng đường.
Ông còn kể một cách hả hê rằng sau khi tuyên bố áp thuế, nhiều nước đã “gọi điện năn nỉ” ông và sẵn sàng làm mọi điều để tránh bị áp thuế. Một trong những nước đó có thể là Nhật Bản. Trump kỳ vọng rằng nếu Nhật Bản nhượng bộ, ông sẽ có lợi thế đàm phán với Trung Quốc. Nhưng không ngờ, đối tác tưởng dễ thuyết phục lại trở thành một trong những nước khó nhằn nhất.
Thứ hai, Nhật Bản vừa bất lực vừa khéo léo.
Tokyo sẵn sàng đàm phán, nhưng lập trường của Washington thay đổi chóng mặt, lại liên tục gây áp lực. Mỹ không chỉ muốn Nhật tăng nhập khẩu hàng hóa Mỹ mà còn yêu cầu Tokyo chi trả tới 400% chi phí quân sự cho lực lượng Mỹ đồn trú, tăng giá đồng yên và cùng Mỹ kiềm chế Trung Quốc.
Đối với Nhật, điều này quá sức. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật, và Tokyo không dại gì từ bỏ mối quan hệ ấy. Họ cũng chưa quên cú sốc của Hiệp định Plaza năm xưa. Do đó, dù vẫn tiếp tục đàm phán, Nhật Bản giữ nguyên lập trường về những vấn đề cốt lõi.
Ngay cả khi gặp lại Trump tại Hội nghị G7, Thủ tướng Ishiba vẫn nói thẳng rằng giữa hai nước còn nhiều bất đồng, nhất là trong lĩnh vực ô tô, một trong những lợi ích quốc gia trọng yếu của Nhật.
Thứ ba, cái kết có thể rất bất ngờ.
Dù Mỹ đang giữ thế thượng phong, Nhật Bản vẫn là một đồng minh quan trọng mà Mỹ không dễ từ bỏ. Trong quá khứ, Tokyo luôn tỏ ra trung thành và “ngoan ngoãn”. Tuy nhiên lần này, để đáp lại sức ép của Mỹ, Nhật thậm chí còn chủ động đề xuất giải pháp giúp Mỹ phá vỡ thế độc quyền đất hiếm của Trung Quốc bằng cách... tái chế từ đồ điện tử cũ, một đề xuất bị xem là kém hiệu quả.
Trump tiếp tục gia tăng áp lực. Ngày 2/7, ông thông báo đã đạt được thỏa thuận thương mại với Việt Nam, một bước đi có thể nhằm đẩy nhanh thắng lợi cá nhân, đồng thời gia tăng áp lực với Nhật.
Không loại trừ khả năng Nhật sẽ giữ lập trường cứng rắn ngoài mặt nhưng mềm mỏng trong đàm phán, hoặc cuối cùng vẫn chấp nhận thỏa hiệp. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng đã cảnh báo rõ ràng, nếu bất kỳ quốc gia nào đạt được thỏa thuận với Mỹ bằng cách gây tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc, Bắc Kinh sẽ kiên quyết phản đối.
Sau tất cả, có lẽ Tokyo đã nhận ra một thực tế, Mỹ ngày càng hành xử ích kỷ, kể cả với đồng minh. Một cuộc thăm dò gần đây tại Nhật cho thấy chỉ 22% người dân tin tưởng Mỹ, và trong số đó, chỉ 3% là hoàn toàn tin tưởng.
Thế giới đã thay đổi. Quyền lực không còn nằm hoàn toàn trong tay một quốc gia. Nếu không có được lòng dân và sự tin tưởng từ đối tác, sẽ rất khó để tiếp tục lãnh đạo một liên minh lâu dài.
