Không hổ là cái nôi văn minh của người Việt! Hà Nội có thêm 9 Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, trong đó có một món ăn không ngờ

[Phan Hiền]

Hà Nội – mảnh đất cổ ngàn đời, vùng đất ngàn năm văn hiến, vừa ghi dấu thêm một cột mốc quan trọng khi 9 di sản văn hóa phi vật thể chính thức được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Thành phố nay không chỉ được biết với bề dày lịch sử, mà còn tiếp tục khẳng định sức sống của những giá trị văn hóa đặc sắc đã và đang được cộng đồng gìn giữ qua nhiều thế hệ.

Trong số 9 di sản vừa được công nhận, có 6 lễ hội truyền thống, 1 nghề thủ công và 2 tri thức dân gian.

Các lễ hội được ghi danh gồm: Hội hát Chèo Tàu Tổng Gối (xã Tân Hội, huyện Đan Phượng, nay là xã Ô Diên), Hội làng La Phù (huyện Hoài Đức, nay là xã An Khánh), Lễ hội chùa Đồng Bụt (huyện Quốc Oai, nay là xã Kiều Phú), Lễ hội chùa Nành (huyện Gia Lâm, nay là xã Phù Đổng), Lễ hội đền Sái (huyện Đông Anh, nay là xã Thư Lâm) và Lễ hội đình Vòng (quận Thanh Xuân, nay là phường Khương Đình). Ngoài ra, Nghề làm bánh cuốn Thanh Trì cùng tri thức chế biến, thưởng thức Chả cá Lã Vọng và tri thức nấu cỗ Bát Tràng cũng được vinh danh.

(Bên cạnh nghề gốm, Bát Tràng còn gìn giữ một nét văn hóa tinh thần đặc biệt: cỗ truyền thống trong các dịp lễ, tết, giỗ chạp và sự kiện cộng đồng.)​

Hội hát Chèo Tàu Tổng Gối mang đậm sắc thái diễn xướng dân gian vùng Tân Hội, với ba phần chính: hát trình, hát thuyền và hát bỏ bộ. Những làn điệu cổ không chỉ tôn vinh công lao của tướng Văn Dĩ Thành, Thành hoàng làng, mà còn phản ánh quá trình bảo tồn, truyền dạy qua nhiều thế hệ. Trong khi đó, Hội làng La Phù nổi bật với lễ rước “ông lợn” vào ngày 13 tháng Giêng hằng năm, tưởng nhớ Thành hoàng Tĩnh Quốc Tam Lang, người có công đánh giặc thời Hùng Duệ Vương. Lễ hội trở thành dịp khơi dậy tinh thần yêu nước, truyền thống tự lực, tự cường của cộng đồng.

Lễ hội chùa Đồng Bụt (xã Kiều Phú) gắn với tín ngưỡng thờ Tam vị Linh Khê Đại vương, diễn ra nhiều dịp trong năm như ngày sinh (12/5 âm lịch), ngày hóa (10/7 âm lịch) hay Lễ Hạ Điền (28/10 âm lịch), là dịp tưởng nhớ và tri ân các vị thần. Tại Ninh Hiệp, lễ hội chùa Nành (chùa Pháp Vân), một trong tứ pháp lớn của miền Bắc, tổ chức từ mùng 4 đến 6 tháng Hai âm lịch, với nghi thức nâng cây phan giàu tính biểu tượng, phản ánh đời sống tín ngưỡng đặc sắc của cư dân.

(Chùa Đồng Bụt huyện Quốc Oai, nay là xã Kiều Phú.)​

Đền Sái (xã Thụy Lâm) được biết đến với lễ hội rước vua giả vào ngày 11 tháng Giêng, nơi người dân đóng vai vua và các quan để thực hiện nghi thức Thiên tử, thể hiện nét đẹp gắn bó cộng đồng. Còn lễ hội đình Vòng (phường Khương Đình) diễn ra vào ngày 2 tháng 2 âm lịch, tưởng nhớ Thành hoàng và tổ tiên. Tục lệ mỗi nhà trải chiếu mới trước cổng để đoàn rước đi qua là nét độc đáo, mang ý nghĩa cầu lộc cho cả năm.

Trong lĩnh vực ẩm thực – thủ công, nghề làm bánh cuốn Thanh Trì từ lâu là niềm tự hào với cách chế biến đặc trưng: bánh không nhân, ăn nguội và chấm mắm pha. Còn Chả cá Lã Vọng là một trong các món ăn trứ danh của Hà Nội, được chế biến từ cá lăng tẩm ướp đặc biệt, nướng vàng, ăn kèm bún, rau thơm, mắm tôm, từng nhiều lần được báo quốc tế vinh danh. Bên cạnh đó, tri thức nấu cỗ Bát Tràng, tinh hoa ẩm thực làng gốm ven sông Hồng, lại chú trọng từ sự cân bằng âm dương đến hình thức mâm cỗ, thể hiện tư duy thẩm mỹ và tín ngưỡng cộng đồng.

Việc 9 di sản được ghi danh không chỉ là niềm tự hào của Hà Nội, mà còn là minh chứng rõ nét cho sức sống của văn hóa dân gian giữa đời sống đương đại. Còn chần chờ gì nữa, hãy đi dạo một vòng Thanh Trì và thưởng thức ngay một phần bánh cuốn Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.