Làm sao để xét tuyển đại học công bằng khi các phương thức xét tuyển ngày càng nghiêng về học sinh thành thị?

[Thanh Hải Lucky]

Làm sao để xét tuyển đại học công bằng khi các phương thức xét tuyển ngày càng nghiêng về học sinh thành thị?
Năm 2025, điểm chuẩn theo phương thức xét điểm thi tốt nghiệp THPT tại nhiều trường đại học, đặc biệt là ở khu vực phía Nam, tiếp tục tăng cao. Điều này gây khó hiểu cho nhiều thí sinh và phụ huynh, bởi mặt bằng điểm thi năm nay không quá cao. Nguyên nhân chính đến từ cách phân bổ chỉ tiêu tuyển sinh không đồng đều giữa các phương thức. Khi phần lớn chỉ tiêu được dành cho xét học bạ, xét tuyển thẳng hoặc các kỳ thi riêng, chỉ tiêu còn lại cho điểm thi tốt nghiệp trở nên rất ít, khiến mức cạnh tranh bị đẩy lên, kéo theo điểm chuẩn tăng vọt.
Cơ cấu thiệt cho họ csinh chỉ xét bằng điểm thi PTTH

Nhiều trường đại học lớn ở phía Nam như ĐH Kinh tế TP.HCM, ĐH Công nghệ TP.HCM, ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM hay các trường thành viên của ĐH Quốc gia TP.HCM đều sử dụng nhiều phương thức tuyển sinh khác nhau. Vì vậy, phần chỉ tiêu dành cho xét điểm thi tốt nghiệp THPT chỉ còn lại một tỉ lệ nhỏ. Ví dụ, một ngành có thể chỉ còn từ 5 đến 15 chỉ tiêu sau khi trừ đi phần tuyển thẳng và xét học bạ. Với lượng thí sinh đăng ký lớn, điểm chuẩn bị đẩy lên rất cao, có khi vượt 29/30 điểm, khiến việc trúng tuyển trở nên cực kỳ khó khăn dù thí sinh có học lực khá giỏi.
Một nguyên nhân khác làm tăng điểm chuẩn là cách các trường quy đổi điểm học bạ sang điểm tương đương kỳ thi THPT. Nhiều trường dùng công thức bách phân vị để làm điều này, nhưng lại đặt mức chênh lệch rất nhỏ. Ví dụ, học sinh có điểm học bạ 29/30 (tức trung bình 9,67/môn) có thể được quy đổi thành 28 điểm thi THPT. Điều này khiến điểm chuẩn bị đội lên một cách “ảo”, vì thực tế, học bạ dễ bị làm đẹp, trong khi điểm thi THPT là chuẩn hóa toàn quốc. Việc đánh giá tương đương như vậy là không hợp lý và không phản ánh đúng năng lực thật sự của thí sinh.

Vì sao học sinh xuất sắc vẫn trượt?

Với mức điểm chuẩn tăng bất thường, nhiều thí sinh đạt từ 24 đến 26 điểm – vốn là mức điểm cao – vẫn không thể trúng tuyển vào ngành mong muốn. Điều này tạo ra sự bất công lớn, vì các em đã phải trải qua kỳ thi căng thẳng, nghiêm túc và công bằng, nhưng lại không có cơ hội cạnh tranh công bằng với các thí sinh xét tuyển theo học bạ hoặc chứng chỉ. Nhiều em buộc phải chuyển sang các phương thức khác, nhưng không phải ai cũng có điều kiện để theo đuổi các kỳ thi riêng hay học thêm chứng chỉ quốc tế.

Học sinh nông thông, cùng sâu vùng xa thiệt thòi?

Học sinh ở vùng sâu, vùng xa gặp nhiều khó khăn hơn khi các kỳ thi riêng như đánh giá năng lực chủ yếu tổ chức ở thành phố lớn. Nhiều em không có điều kiện đi xa, tốn kém chi phí, thời gian, nên chỉ có thể dựa vào kỳ thi tốt nghiệp THPT. Tuy nhiên, khi điểm chuẩn theo phương thức này bị đẩy lên cao do mất cân bằng chỉ tiêu và cách quy đổi thiếu hợp lý, các em lại càng khó trúng tuyển. Điều này tạo ra khoảng cách rõ rệt về cơ hội tiếp cận đại học giữa học sinh thành thị và nông thôn.

Làm thế nào để đảm bảo công bằng?

Theo PGS.TS Đỗ Văn Dũng, để giảm bất công trong tuyển sinh, cần thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ. Trước hết, cần mở rộng địa điểm tổ chức các kỳ thi đánh giá năng lực ra toàn quốc, giúp học sinh mọi vùng miền có cơ hội tiếp cận. Đồng thời, phải siết chặt tiêu chí xét học bạ, tránh tình trạng làm đẹp điểm không thực chất. Ngoài ra, cần điều chỉnh lại cách quy đổi điểm học bạ sang điểm thi một cách khoa học và minh bạch, và phân bổ lại chỉ tiêu tuyển sinh giữa các phương thức để đảm bảo cơ hội công bằng cho mọi thí sinh.
Việc sử dụng điểm học bạ rộng rãi còn dẫn đến hậu quả lâu dài trong giảng dạy. Nhiều sinh viên trúng tuyển bằng học bạ có năng lực chưa thực sự đáp ứng yêu cầu đào tạo. Khi vào học, các em gặp khó khăn trong việc theo kịp chương trình, làm giảm chất lượng học tập chung. Giảng viên cũng phải đối mặt với việc giảng dạy trong lớp học không đồng đều, phải dạy “vừa sức” cho tất cả, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy và kết quả học tập. Những thí sinh đã rất nỗ lực thi tuyển, có điểm cao, lại phải học cùng những bạn có đầu vào thấp hơn – đây cũng là một dạng bất công khác trong môi trường đại học.