Theo thông báo khẩn số 604/TB-UBND ngày 22/7 của tỉnh Nghệ An thông tin về lưu lượng nước về thượng lưu hồ thủy điện Bản Vẽ đạt 9.543 m³/s, gần đạt lưu lượng đỉnh lũ kiểm tra 10.500 m³/s (tần suất ~ 0,02%, tức là 5.000 năm xảy ra 1 lần).
Trước thông tin này, dư luận nêu câu hỏi liệu có phải 5.000 năm mới có một trận lũ tương tự?
Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Thủy văn và Hải văn, Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Lương Hữu Dũng đã làm rõ vấn đề này.
Theo ông Lương Hữu Dũng, về thông báo khẩn số 604 của UBND tỉnh Nghệ An có thông tin "lũ 5.000 năm mới xảy ra một lần" phải hiểu đúng là trận lũ có độ lớn (quy mô) ứng với trận lũ có chu kỳ lặp 5.000 năm, không phải 5.000 năm mới xảy ra 1 lần.
Đây là nói đến khả năng xảy ra chứ không gắn với thời gian vì lũ xảy ra mang tính ngẫu nhiên cao nên hoàn toàn có thể xảy ra vào bất cứ thời gian nào.
Với lũ có chu kỳ lặp 5.000 năm ứng với xác suất 0,02% có nghĩa là khả năng xảy ra được lũ lớn hơn hoặc bằng con lũ này là rất hiếm.
Phân tích cụ thể hơn, ông Lương Hữu Dũng cho biết, nếu một trận lũ có chu kỳ lặp lại là 5.000 năm, điều đó có nghĩa là xác suất để nó xảy ra là 1/5.000, hay 0,02%. Đây là một giá trị xác suất (hay khả năng xảy ra), chứ không phải gắn liền về mặt thời gian.
Về khái niệm, trong thủy văn, tần suất lũ (ký hiệu là P) được hiểu là xác suất vượt. Có nghĩa là xác suất để xảy ra trận lũ có lưu lượng đỉnh lũ lớn hơn hoặc bằng lưu lượng ứng với xác suất này.
Vì đây là xác suất thống kê, không phải chu kỳ cứng. Một trận lũ có xác suất 0,02% không có nghĩa là phải đợi đúng 5.000 năm mới lặp lại. Trên lý thuyết, năm sau nó vẫn có thể xảy ra, nhưng xác suất là rất thấp.
Chúng ta nên hiểu rằng, nói "lũ 5.000 năm" là cách các nhà chuyên môn nội suy theo thống kê dựa trên chuỗi số liệu mưa và lũ quan trắc được trong nhiều năm. Nó giống như cách nói "lũ lịch sử", nhưng ở đây là có tính toán rõ xác suất.
Ví dụ, lũ 2 năm có một lần tương đương 50% xảy ra mỗi năm. Lũ 5.000 năm tương ứng với xác suất chỉ 0,02% mỗi năm, cực kỳ hiếm nhưng không phải không thể xảy ra.
Trước câu hỏi trong trường hợp tháng 8, nếu lại có một đợt mưa tương tự như tháng 7, thì liệu có thông báo là "lũ 5.000 năm" nữa không?
Ông Lương Hữu Dũng cho biết: "Nếu số liệu thực đo về lượng mưa và lưu lượng lũ vẫn nằm trong ngưỡng thống kê tương tự như trận trước, thì vẫn có thể tiếp tục được đánh giá là tần suất 0,02% tương ứng với chu kỳ lặp lại 5.000 năm. Điều này không có gì mâu thuẫn, vì nó chỉ phản ánh xác suất thống kê".
Vì thế, người dân và truyền thông không nên hiểu nhầm rằng "đã có một trận rồi thì 5.000 năm nữa mới có trận tiếp theo" hoặc "lịch sử Việt Nam mới có 4.000 năm thì làm sao biết được lũ 5.000 năm".
Điều cần lưu ý là đối với lũ tần suất càng nhỏ, thì mức độ hiếm gặp và cực đoan của hiện tượng càng lớn, nhưng không có nghĩa là không xảy ra tiếp.
Điều quan trọng là cơ quan truyền thông và cơ quan chuyên môn phải nói rõ rằng đây là tần suất lũ (hay là khả năng xảy ra lũ), chứ không phản ánh thời gian cụ thể, cố định có lũ xảy ra.
Việc đánh giá "lũ 100 năm", "lũ 5.000 năm" là tính toán độ lớn đặc trưng mưa, mực nước, lưu lượng trong thiết kế đê điều, hồ chứa, quy hoạch phòng chống thiên tai, chứ không phải để dự báo thời điểm cụ thể xảy ra lũ.
Hiểu sai về điều này có thể dẫn tới tâm lý chủ quan hoặc hoang mang không đáng có.
Đoạn Video
Ảnh
