Những người có 4 thói quen này có nguy cơ cao bị sỏi thận

[Trương Cẩm Tú]

Một bác sĩ từng mô tả cơn đau do sỏi thận giống như có một con dao đang khoan sâu vào ruột. Nhưng với nhiều bệnh nhân, cảm giác đó còn khủng khiếp hơn: như thể ruột bị nghiền nát rồi bị kéo ra khỏi cơ thể.

Một đồng nghiệp từng bị sỏi thận trong lúc làm thêm giờ. Anh ấy đau đến mức phải đập bụng vào cạnh bàn để cố làm dịu cơn đau. Khi không thể chịu nổi nữa, anh chỉ còn cách ấn bụng vào bàn, đau đến mức không thốt nên lời, thậm chí không đủ sức gọi cấp cứu.

Vậy điều gì khiến sỏi thận gây đau dữ dội đến vậy? Có cách nào để phòng tránh không? Hãy cùng tìm hiểu.

Sỏi thận là gì?

Sỏi thận không phải là "sỏi" đúng nghĩa, mà là những tinh thể cứng hình thành từ khoáng chất và muối trong nước tiểu, thường là canxi, oxalat và axit uric. Nếu nước tiểu quá đặc (do uống ít nước), những khoáng chất này dễ kết tinh thành sỏi – giống như khi pha cà phê quá ít nước, bột cà phê sẽ vón cục lại.

Ban đầu, sỏi có thể rất nhỏ, kích thước chỉ như hạt muối hoặc hạt bắp, và bạn sẽ không cảm thấy gì nếu chúng nằm yên trong thận. Tuy nhiên, vấn đề bắt đầu khi sỏi "di chuyển" xuống niệu quản – ống dẫn nước tiểu từ thận đến bàng quang.

Tại sao lại đau dữ dội?

Niệu quản rất hẹp (chỉ khoảng 0,5–0,7 cm), lại có ba đoạn dễ bị tắc. Khi sỏi bị kẹt ở đây:

• Nước tiểu không thoát được, gây áp lực lớn lên thận và niệu quản.
• Cơ trơn quanh niệu quản co thắt mạnh, gây ra cơn đau quặn thận – một trong những kiểu đau dữ dội nhất.
• Bạn có thể tiểu ra máu, buồn nôn, đau lưng và bụng, và đôi khi kèm sốt nếu có nhiễm trùng.

Không chỉ đau, sỏi còn có thể gây:

• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Do nước tiểu ứ đọng, vi khuẩn dễ sinh sôi.
• Tổn thương thận: Nếu cả hai bên niệu quản bị tắc, chức năng thận sẽ suy giảm nghiêm trọng.

Làm gì khi đang lên cơn đau sỏi thận?

Nếu bạn lớn tuổi hoặc có bệnh nền, hãy tìm đến bệnh viện càng sớm càng tốt để được tiêm thuốc giảm đau hoặc xử trí kịp thời.

Nhưng nếu không thể đến viện ngay, và nghi ngờ sỏi nhỏ (dưới 6 mm), có thể thử một số tư thế giúp sỏi di chuyển dễ hơn:

• Trồng cây chuối (nếu đủ sức khỏe): Gác chân lên tường, để đầu thấp hơn thận, người thân có thể vỗ nhẹ lưng để giúp sỏi rơi xuống.
• Nằm nghiêng: Nằm nghiêng về bên không đau, kê chăn/gối dưới eo bên đau để tạo độ nghiêng, rồi vỗ nhẹ lưng.

Lưu ý: Các tư thế này chỉ nên áp dụng khi biết chắc là sỏi nhỏ và không có triệu chứng nghiêm trọng. Nếu đau không giảm, kèm sốt, tiểu ít, tiểu ra máu hay đau kéo dài, phải đến bệnh viện ngay.

Những thói quen xấu làm tăng nguy cơ sỏi thận

Sỏi thận có liên quan mật thiết đến lối sống hàng ngày:

• Uống quá ít nước: Cơ thể không đủ nước để pha loãng khoáng chất trong nước tiểu → dễ kết tinh thành sỏi.
• Thích uống nước ngọt, trà sữa: Nhiều loại đồ uống chứa nhiều oxalat, phosphate – thành phần chính tạo nên sỏi.
• Ăn quá mặn: Muối làm tăng canxi trong nước tiểu, từ đó dễ hình thành sỏi.
• Ăn nhiều đường, chất béo, đạm: Thực đơn mất cân bằng thúc đẩy quá trình tạo sỏi.

Ngoài ra, sỏi thận phổ biến hơn ở nam giới. Một nghiên cứu năm 2017 tại Trung Quốc cho thấy khoảng 6,5% nam giới trưởng thành mắc sỏi thận, trong khi con số này ở nữ là 5,1%.

Sỏi thận rất dễ tái phát

Gần 50% người từng bị sỏi thận sẽ bị lại trong vòng 5 năm, và 80% sẽ tái phát trong 20 năm. Vì vậy, phòng bệnh là vô cùng quan trọng.

Làm sao để phòng ngừa sỏi thận?

• Uống đủ nước mỗi ngày: Khoảng 1,6 – 1,8 lít nước (tương đương 7–8 cốc giấy).
• Nếu có bệnh thận, tim, gan cần hạn chế nước thì nên hỏi ý kiến bác sĩ.
• Hạn chế muối: Không quá 5g/ngày (bằng một nắp chai rượu vang nhỏ).
• Không kiêng canxi quá mức: Ăn đủ thực phẩm giàu canxi (như sữa, phô mai), khoảng 300–500g/ngày.

Thiếu canxi làm tăng oxalat, cũng dễ gây sỏi.

Sỏi thận là bệnh phổ biến, có thể rất đau đớn và dễ tái phát, nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh bằng việc uống đủ nước, ăn uống hợp lý và chăm sóc sức khỏe đúng cách. Đừng đợi đến khi cơn đau “xé ruột xé gan” mới quan tâm đến quả thận của mình!

 

[Son Luong Thanh]

bài báo rất hay giúp cho nhiều người có kinh nghiệm