Quy tắc đơn giản dường như chi phối cách thức tổ chức sự sống trên Trái Đất

[Wandering Earth]

Các nhà khoa học vừa công bố một nghiên cứu cho thấy: sự sống trên Trái Đất – từ thực vật nhỏ bé đến những loài động vật khổng lồ, từ đại dương đến sa mạc hay vùng băng giá – có thể tuân theo một quy luật đơn giản.

Cụ thể, họ phát hiện rằng phần lớn các loài sinh vật có xu hướng tập trung tại một số khu vực nhỏ gọi là "điểm nóng" đa dạng sinh học. Càng rời xa những vùng trung tâm này, số lượng loài sinh vật càng giảm.

“Quy luật này cho thấy sự phân bố sự sống trên Trái Đất có phần nào mang tính dự đoán được,” nhà nghiên cứu Joaquín Calatayud, đồng tác giả của nghiên cứu, cho biết.

Điều này là tin tốt, vì sự dự đoán ấy giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách các loài sinh vật đã tiến hóa, phát tán trong quá khứ, và có thể cung cấp manh mối quan trọng về tương lai của các hệ sinh thái.

Theo tác giả chính Rubén Bernardo-Madrid, trong bất kỳ vùng sinh thái nào, cũng luôn tồn tại một khu vực trung tâm – nơi tập trung nhiều loài nhất. Từ đó, các loài lan ra các vùng xung quanh, nhưng chỉ một số ít có thể tồn tại được ở những vùng xa hơn. Những "khu lõi" này dường như có điều kiện tối ưu cho sự sống và là điểm xuất phát cho sự đa dạng sinh học lan tỏa.

Dù diện tích nhỏ, các vùng trung tâm này lại có ảnh hưởng rất lớn đến toàn bộ khu vực xung quanh. Vì vậy, nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng các chiến lược bảo tồn cần đặc biệt chú trọng đến việc bảo vệ các điểm nóng này.

Để đi đến kết luận trên, nhóm khoa học đã phân tích cách các loài động – thực vật cả trên cạn và dưới nước (gồm cả động vật có xương sống, không xương sống và thực vật), với dữ liệu từ hơn 30.000 loài trên toàn thế giới. Dù mỗi vùng sinh thái có điều kiện môi trường và lịch sử riêng biệt, nhưng mô hình phân bố loài vẫn giống nhau ở khắp mọi nơi.

Điều này củng cố cho khái niệm gọi là “lọc môi trường” – một nguyên lý quan trọng trong sinh thái học nhằm giải thích vì sao loài này có mặt ở nơi này mà không có ở nơi khác. Tuy nhiên, trước đây vẫn chưa có bằng chứng rõ ràng trên quy mô toàn cầu như vậy.

“Dù yếu tố giới hạn là nóng, lạnh, khô hạn hay độ mặn, kết quả vẫn giống nhau: chỉ những loài có khả năng thích nghi với điều kiện địa phương mới có thể tồn tại. Từ đó tạo nên một mô hình phân bố sự sống có thể dự đoán được trên Trái Đất,” Giáo sư Manuela González-Suárez giải thích.

Dù hiện tượng này xảy ra phổ biến, nhưng nó không hề nhàm chán. Việc hiểu được cách sự sống phân bố trên quy mô toàn cầu và ở nhiều nhóm sinh vật khác nhau sẽ cực kỳ hữu ích trong việc ra quyết định để bảo vệ hành tinh này, nhất là trong bối cảnh biến đổi môi trường ngày càng nghiêm trọng.

Nghiên cứu này được công bố trên tạp chí Nature Ecology & Evolution.