Vì sao người chết phải che mặt? Giải mã tập tục từ góc nhìn khoa học và văn hóa

[Trương Cẩm Tú]

Vì sao người chết phải che mặt là câu hỏi khiến nhiều người thắc mắc khi chứng kiến các nghi thức tang lễ truyền thống. Tập tục phủ một tấm vải mỏng lên mặt người mới qua đời không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn bắt nguồn từ nhiều lý do thực tiễn, thậm chí liên quan đến yếu tố y học.

Từ ngàn đời nay, con người luôn tôn trọng quy luật "sinh – lão – bệnh – tử". Trong nhiều nền văn hóa, đặc biệt là ở phương Đông, cái chết không phải là sự kết thúc đơn thuần mà là một phần trong chu trình sinh mệnh. Vì vậy, người xưa đặc biệt coi trọng nghi thức tang lễ, với mong muốn tiễn đưa người đã khuất một cách trang nghiêm và thanh thản.

Một trong những tập tục phổ biến là che mặt người chết bằng tấm vải trắng hoặc vải mỏng. Phong tục này xuất hiện ở nhiều vùng miền và thường được thực hiện trong khoảng thời gian thi thể được lưu giữ tại nhà hoặc nhà xác – thường từ 1 đến 3 ngày, có nơi kéo dài đến 5 hoặc 7 ngày – để người thân có thể chuẩn bị tang lễ chu đáo và nhìn mặt lần cuối.

Vì sao người chết phải che mặt? Những lý do thực sự​

Không ít người cho rằng việc che mặt người chết là một nghi thức thuần túy tâm linh hoặc mê tín. Tuy nhiên, thực tế có nhiều lý do thuyết phục cho tập tục này:

1. Để kiểm tra người chết có còn thở không​

Trong thời kỳ y học chưa phát triển, việc xác định một người đã thực sự chết đôi khi không chính xác. Người xưa dùng tấm vải mỏng phủ lên mặt để quan sát chuyển động của vải – nếu còn thở, dù rất yếu, lớp vải sẽ rung nhẹ. Đây là một cách kiểm tra sự sống đơn giản nhưng hữu hiệu trong quá khứ.

2. Tránh gây sốc cho người sống​

Sau khi chết, khuôn mặt người quá cố thường nhợt nhạt, sắc diện biến đổi rõ rệt. Tấm vải che mặt giúp giảm cảm giác sợ hãi hoặc ám ảnh cho người đến viếng, đặc biệt là trẻ nhỏ hoặc những người yếu bóng vía.

3. Giúp người thân kiềm chế cảm xúc​

Việc nhìn thấy khuôn mặt người thân đã mất có thể khiến nỗi đau trỗi dậy mãnh liệt. Che mặt là một cách giảm bớt cú sốc tâm lý, giúp người sống kìm nén cảm xúc và giữ bình tĩnh hơn trong tang lễ.

4. Hạn chế vi khuẩn và mùi phát sinh​

Thi thể người chết dễ phát sinh vi khuẩn, đặc biệt là vùng miệng và mũi. Vào mùa hè, điều này càng nghiêm trọng. Tấm vải mỏng giúp hạn chế sự lan tỏa của vi trùng và mùi hôi, giữ môi trường xung quanh được vệ sinh hơn, nhất là khi thi thể được quàn trong nhà hoặc không có điều kiện bảo quản tốt.

Dù ngày nay y học hiện đại đã giúp xác định chính xác thời điểm tử vong, nhưng tập tục che mặt người chết vẫn được nhiều gia đình duy trì như một nét đẹp truyền thống. Không chỉ mang ý nghĩa nhân văn, phong tục này còn cho thấy sự thấu đáo, cẩn trọng của người xưa trong việc tiễn đưa người thân về cõi vĩnh hằng.