Họa sĩ Lê Thiết Cương qua đời: Một đời tối giản, một dòng chảy nghệ thuật không ngừng nghỉ

Phan Hiền · 09:35:29

Hà Nội, ngày 17/7, Họa sĩ Lê Thiết Cương, một trong những tên tuổi tiêu biểu của hội họa tối giản Việt Nam đương đại, đã qua đời lúc 18h55 tại nhà riêng sau thời gian dài chống chọi với bệnh ung thư. Anh hưởng thọ 63 tuổi. Sự ra đi của anh đánh dấu sự khép lại của một hành trình nghệ thuật miệt mài kéo dài hơn ba thập kỷ, nơi hội họa, phê bình, nhiếp ảnh và thiết kế hòa quyện trong một cá tính sáng tạo bền bỉ.

“Lê Thiết Cương thẳng tính, thậm chí nóng tính nhưng rất trọng nghĩa, khẳng khái, hào hiệp, rộng lòng với bạn bè anh em… Anh ghi dấu ấn đậm nét trong mỹ thuật Việt Nam đương đại với phong cách tối giản,” nhà thơ Đỗ Anh Vũ, người bạn thân thiết của anh chia sẻ.

Lê Thiết Cương sinh năm 1962 tại Hà Nội, là con của nhà biên kịch, nhà thơ Lê Nguyên và quay phim Đỗ Phương Thảo. Anh tốt nghiệp trung học năm 1984, theo học Trường Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội từ năm 1985 đến 1990. Từ đó đến cuối đời, anh làm việc như một nghệ sĩ tự do.

(Họa sĩ Lê Thiết Cương qua đời lúc 18h55 ngày 17/7 tại nhà riêng.)

Là người theo đuổi phong cách hội họa tối giản, Lê Thiết Cương không ngừng thử nghiệm và thể nghiệm qua nhiều yếu tố tạo hình: đậm nhạt, hòa sắc, hình và nét. Ngoài hội họa, anh còn hoạt động trong các lĩnh vực nhiếp ảnh, điêu khắc, kiến trúc và thiết kế, từng làm giám tuyển cho nhiều triển lãm trong và ngoài nước. Tác phẩm của anh hiện nằm trong bộ sưu tập của Bảo tàng Quốc gia Singapore, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và một số bảo tàng quốc tế khác.

Bên cạnh sáng tác, Lê Thiết Cương cũng là một cây bút phê bình có dấu ấn. Cuốn sách phê bình đầu tay Thấy (2017) và gần đây nhất là Trò chuyện với hội họa (2024) thể hiện tư duy thẳng thắn, khách quan và giản dị về mỹ thuật Việt Nam, thông qua những tiểu luận viết trong suốt hơn 20 năm.

Tháng 6 vừa qua, dù bệnh tình trở nặng, anh vẫn kịp ra mắt Trò chuyện với hội họa, tuyển tập 70 bài viết về mỹ thuật, điêu khắc và gốm. Trước đó không lâu, vào tháng 4, anh làm giám tuyển cho triển lãm gốm về nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, một trong những dự án cuối cùng của anh với tư cách nghệ sĩ.

(Nhà thơ Đỗ Anh Vũ (thứ hai từ phải qua) trong buổi ra mắt tựa sách cuối cùng của họa sĩ Lê Thiết Cương.)

Nói về hoạ sĩ Lê Thiết Cương, nhà thơ Đỗ Anh Vũ cho biết họa sĩ là dòng dõi của cụ Lê Hữu Trác, còn được biết đến với hiệu Hải Thượng Lãn Ông. Nếu như cụ tổ từng chữa lành thể xác bằng y học cổ truyền, thì người hậu duệ hôm nay lặng lẽ chữa lành tâm hồn bằng nghệ thuật thị giác.

Lê Hữu Trác, còn được biết đến với hiệu Hải Thượng Lãn Ông, là một đại danh y, nhà văn hóa, và nhà tư tưởng lớn của Việt Nam thời trung đại. Ông được coi là ông tổ của ngành y học cổ truyền Việt Nam. Lê Hữu Trác sinh năm 1724 tại làng Liêu Xá, trấn Hải Dương (nay là tỉnh Hưng Yên cũ). Ông xuất thân từ một gia đình có truyền thống khoa bảng, nhưng lại dành phần lớn cuộc đời để hành nghề y và nghiên cứu y học cổ truyền.

Sự ra đi của họa sĩ Lê Thiết Cương để lại một khoảng trống không nhỏ trong đời sống nghệ thuật đương đại. Nhưng những gì anh để lại, từ tranh, sách, triển lãm đến các tiểu luận phê bình, vẫn tiếp tục lan tỏa tinh thần tối giản, tỉnh thức và sâu lắng của một nghệ sĩ sống hết mình với nghệ thuật.