Kinh nghiệm Trung Quốc trong việc giảm giá chụp chiếu CT, PET, Xquang... và bài toán cân bằng tài chính tại bệnh viện công

[Ngô Xuân Thành]

Tại Trung Quốc, phí khám chữa bệnh - đặc biệt là chi phí xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh như X-quang, CT, MRI - chiếm một phần lớn trong tổng chi phí điều trị y tế. Theo thống kê, thu nhập từ hoạt động xét nghiệm tại các bệnh viện công chiếm hơn 20% doanh thu y tế, trong đó các kỹ thuật X-quang là nguồn thu chủ yếu.

Trước thực trạng này, ngày 22/5/2025, Cục An ninh Y tế Quốc gia Trung Quốc đã công bố điều chỉnh giảm giá nhiều dịch vụ chẩn đoán hình ảnh công nghệ cao tại các bệnh viện công, bao gồm chụp X-quang, CT, MRI và PET/CT. Đây là động thái do Cục Bảo hiểm Y tế Quốc gia chủ trì, phối hợp với chính quyền địa phương 22 tỉnh thành xây dựng bảng giá chi tiết và sẽ triển khai theo lộ trình.

Ví dụ điển hình là tỉnh An Huy:

Giá chụp PET/CT (cắt lớp phát xạ positron kết hợp chụp cắt lớp vi tính) đã giảm một nửa - từ 5.000 nhân dân tệ (~17 triệu đồng) xuống 2.500 nhân dân tệ (~8,5 triệu đồng).

Chụp toàn thân giảm từ 6.700 tệ (~22,8 triệu đồng) xuống còn 4.980 tệ (~16,9 triệu đồng).

Theo khung giá mới, mức trần cho một số dịch vụ như sau:

• Chụp X-quang: không quá 55 tệ (~187.000 đồng)
• Chụp CT: không quá 255 tệ (~867.000 đồng)
• Chụp MRI: không quá 505 tệ (~1,7 triệu đồng)
• Chụp PET/CT: không quá 2.500 tệ (~8,5 triệu đồng)

Tuy nhiên, giá giữa các địa phương vẫn chênh lệch đáng kể, thậm chí cùng một dịch vụ có nơi thu tới 70 tệ (~238.000 đồng) trong khi nơi khác chỉ thu hơn 20 tệ (~68.000 đồng). Đặc biệt, PET/CT có nơi thu tới 6.000 tệ (~20,4 triệu đồng), nhưng ở địa phương khác chỉ khoảng 1.700 tệ (~5,8 triệu đồng).

Việc giảm giá nhằm giảm gánh nặng cho bệnh nhân nhưng cũng đặt ra bài toán về tài chính cho các bệnh viện. Để cân đối thu chi, một phần doanh thu giảm từ chẩn đoán hình ảnh sẽ được bù đắp bằng cách tăng giá các dịch vụ nhân lực cao như điều dưỡng, chẩn đoán lâm sàng, phẫu thuật… Như một người trong ngành bảo hiểm y tế chia sẻ: “Giá trị lao động của đội ngũ y tế cần được phản ánh đúng hơn trong biểu phí”.

Giảm giá nhưng vẫn phải giữ cân bằng vùng miền và năng lực bệnh viện

Từ tháng 4/2025, An Huy là tỉnh đầu tiên áp dụng bảng giá mới. Sau đó, Quảng Đông, Phúc Kiến, Thượng Hải và nhiều tỉnh khác cũng lần lượt điều chỉnh. Hiện tại, Trung Quốc chia giá dịch vụ y tế làm hai loại:

• Giá do Nhà nước định hướng (áp dụng cho dịch vụ thiết yếu như chụp chiếu, xét nghiệm)
• Giá do thị trường quyết định (chủ yếu cho các dịch vụ thẩm mỹ)

Giá Nhà nước tuy có khung trần nhưng vẫn để các tỉnh tự xây dựng mức cụ thể. Một số khu vực như Bắc Kinh, được tài trợ mua thiết bị từ ngân sách nên chi phí chụp chiếu thấp hơn hẳn — ví dụ chụp CT đầu chỉ 135 tệ (~460.000 đồng), thấp hơn trung bình cả nước.

Nhằm tiến đến thống nhất giá, cuối năm 2024, Trung Quốc ban hành quy định về 7 loại dịch vụ chẩn đoán hình ảnh X-quang và hướng dẫn xây dựng biểu giá chuẩn. An Huy là tỉnh đi đầu, tích hợp các dịch vụ vào 26 hạng mục, chia làm ba nhóm:

• Nhóm A (chi trả toàn phần): ví dụ CT thường (210 tệ ~714.000 đồng)
• Nhóm B (chi trả một phần): ví dụ MRI thường (460 tệ ~1,56 triệu đồng)
• Nhóm C (tự chi trả): ví dụ PET/CT (2.450 tệ ~8,3 triệu đồng)

Một số bệnh viện chủ động giảm giá từ trước. Ví dụ, một bệnh viện cấp huyện từng thu 1.200 tệ (~4,08 triệu đồng) cho chụp MRI não, sau giảm còn 800–900 tệ (~2,7–3 triệu đồng). CT đầu từng có giá 180–200 tệ (~612.000–680.000 đồng), nay chỉ còn 80 tệ (~272.000 đồng).

Đối với các vùng có giá cao vượt mức trung bình quốc gia, cơ quan bảo hiểm y tế sẽ chỉ đạo điều chỉnh mạnh. Có nơi giá CT tới 500 tệ (~1,7 triệu đồng), nay phải giảm ít nhất 245 tệ (~833.000 đồng). MRI thông thường từng thu 840 tệ (~2,85 triệu đồng), nay không vượt quá 505 tệ (~1,7 triệu đồng). PET/CT toàn thân không quá 5.000 tệ (~17 triệu đồng), các chi phí kèm theo như thuốc phóng xạ không quá 2.000 tệ (~6,8 triệu đồng), tổng cộng không vượt quá 7.000 tệ (~23,8 triệu đồng) mỗi lần.

Cách các bệnh viện cân bằng tài chính khi giảm giá

Việc giảm giá dịch vụ là xu thế tất yếu khi giá thiết bị y tế lớn đã giảm trong những năm gần đây. Ví dụ:

CT loại 64 lớp vào năm 2015 có giá 5–8 triệu tệ (~17–27,2 tỷ đồng), đến 2025 chỉ còn 3–5 triệu tệ (~10,2–17 tỷ đồng).

Máy cộng hưởng từ 3.0T nhập khẩu trước kia hơn 30 triệu tệ (~102 tỷ đồng), nay thiết bị nội địa chỉ còn dưới 10 triệu tệ (~34 tỷ đồng), thậm chí một số mẫu chỉ khoảng 8 triệu tệ (~27,2 tỷ đồng).

Nhờ giá thiết bị giảm và thời gian sử dụng dài (8–10 năm), nhiều bệnh viện vẫn có thể thu hồi vốn trong vòng 3–5 năm. Tuy nhiên, vẫn có bệnh viện không đủ ngân sách, phải tự chi trả 100% chi phí mua sắm. Một bệnh viện tuyến huyện chia sẻ: “Chúng tôi mất 15 tệ (~51.000 đồng) cho mỗi lần tải ảnh CT lên đám mây, nên thu nhập thực tế mỗi lần chỉ còn 65 tệ (~221.000 đồng). Năm qua, khoa chẩn đoán hình ảnh giảm doanh thu 3 triệu tệ (~10,2 tỷ đồng)”.

Ban giám đốc bệnh viện đang tìm cách bù đắp như chuyển một phần thu nhập để hỗ trợ bác sĩ X-quang hoặc tăng tỷ trọng thu từ các dịch vụ chuyên môn cao. Trong khi đó, chính sách quốc gia cũng khuyến khích giảm doanh thu từ thuốc, vật tư tiêu hao và xét nghiệm - những thứ vốn được xem là nguồn thu “dễ khai thác” - để thay vào đó, tăng giá trị lao động chuyên môn.

Theo đánh giá năm 2023, tỷ lệ thu từ dịch vụ khám chữa bệnh đã chiếm 29,59% tổng doanh thu của các bệnh viện công tuyến cuối, tăng gần 1 điểm phần trăm so với năm trước. Điều này cho thấy hệ thống y tế Trung Quốc đang từng bước chuyển dịch từ “thu từ xét nghiệm” sang “thu từ dịch vụ y tế cốt lõi”.