Chuyên Lão Khoa
Thành viên nổi tiếng
Trường hợp của chị N.T.H, 37 tuổi, đến từ Cẩm Khê, Phú Thọ, với vóc dáng gầy gò (cao 1m50, nặng 45 kg) nhưng lại có chỉ số mỡ máu cao gấp 37 lần bình thường, là một minh chứng rõ ràng rằng ngoại hình không phải là thước đo duy nhất của sức khỏe chuyển hóa. Câu chuyện của chị H. giúp chúng ta hiểu sâu hơn về một thực tế y học quan trọng: mỡ máu cao (rối loạn lipid máu) hoàn toàn có thể xảy ra ở những người không thừa cân hay béo phì.
Để lý giải tại sao một người trông có vẻ gầy gò lại có thể mắc chứng mỡ máu cao đến mức báo động như vậy, chúng ta cần nhìn vào nhiều yếu tố tiềm ẩn, không chỉ dừng lại ở cân nặng.
Di truyền: Món quà bất đắc dĩ từ gia đình
Một trong những lý do hàng đầu khiến chị H. và nhiều người gầy khác có mỡ máu cao là yếu tố di truyền. Giống như màu mắt hay chiều cao, khả năng chuyển hóa chất béo của cơ thể cũng được thừa hưởng từ cha mẹ. Nếu trong gia đình có tiền sử người thân (ông bà, cha mẹ, anh chị em ruột) từng mắc bệnh mỡ máu cao sớm, nhồi máu cơ tim, hay đột quỵ khi còn trẻ, thì nguy cơ mắc bệnh này của bạn cũng sẽ tăng lên đáng kể. Một số gen có thể khiến cơ thể hấp thu quá nhiều cholesterol từ thức ăn, hoặc gặp khó khăn trong việc loại bỏ cholesterol xấu (LDL-C) ra khỏi máu, dẫn đến tình trạng tích tụ mỡ máu dù bạn có ăn ít hay vóc dáng mảnh mai.
Chế độ ăn "gầy" nhưng không "khỏe"
Nhiều người lầm tưởng rằng gầy thì ăn gì cũng được, nhưng đó là một suy nghĩ sai lầm. Dù cân nặng của chị H. không đáng ngại, nhưng rất có thể chế độ ăn uống hàng ngày của chị lại tiềm ẩn những thực phẩm không lành mạnh cho tim mạch. Việc tiêu thụ thường xuyên các món ăn giàu chất béo bão hòa (như thịt mỡ, da gà, nội tạng động vật, các sản phẩm từ sữa nguyên kem), chất béo chuyển hóa (trans fat) có trong đồ ăn nhanh, bánh kẹo công nghiệp, hoặc các món chiên xào nhiều dầu mỡ có thể trực tiếp làm tăng mức cholesterol xấu và triglyceride trong máu.
Thêm vào đó, một "kẻ thù thầm lặng" khác là carbohydrate tinh chế và đường đơn. Nhiều người gầy có xu hướng ăn nhiều cơm trắng, bánh mì trắng, đồ ngọt, nước ngọt, hoặc uống bia rượu thường xuyên để tăng cân hoặc đơn giản vì sở thích. Khi cơ thể nạp quá nhiều carbohydrate tinh chế và đường, chúng sẽ được chuyển hóa thành triglyceride – một dạng mỡ trong máu – và tích trữ, góp phần làm tăng cao chỉ số mỡ máu.
Lối sống ít vận động: Kẻ thù của chuyển hóa
Dù không phải mang vác một cơ thể nặng nề, nhưng một lối sống ít vận động, ngồi nhiều cũng là nguyên nhân quan trọng. Khi chúng ta không vận động đủ, cơ thể sẽ giảm khả năng đốt cháy calo và chất béo. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cân nặng mà còn tác động trực tiếp đến quá trình chuyển hóa lipid, làm giảm cholesterol tốt (HDL-C) loại cholesterol có vai trò dọn dẹp mảng bám trong mạch máu và làm tăng cholesterol xấu (LDL-C), từ đó đẩy cao nguy cơ mỡ máu.
Bệnh lý tiềm ẩn và các yếu tố khác
Ngoài ra, mỡ máu cao ở người gầy cũng có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý nền chưa được phát hiện. Ví dụ, suy giáp (tuyến giáp hoạt động kém) có thể làm chậm quá trình chuyển hóa cholesterol. Các bệnh về gan hoặc thận cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng xử lý chất béo của cơ thể. Thậm chí, việc sử dụng một số loại thuốc nhất định hoặc tình trạng căng thẳng kéo dài (stress mãn tính) cũng có thể tác động tiêu cực đến quá trình chuyển hóa lipid.
Tóm lại, câu chuyện của chị N.T.H là một lời nhắc nhở quan trọng: Sức khỏe không chỉ là cân nặng hay vẻ bề ngoài. Mỡ máu cao là một "kẻ giết người thầm lặng" có thể tấn công bất kỳ ai, kể cả những người gầy gò. Việc xét nghiệm máu định kỳ, đặc biệt là xét nghiệm lipid máu, cùng với việc duy trì một lối sống lành mạnh toàn diện (ăn uống cân bằng, tập thể dục đều đặn và quản lý căng thẳng) là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe tim mạch của mỗi chúng ta.
Để lý giải tại sao một người trông có vẻ gầy gò lại có thể mắc chứng mỡ máu cao đến mức báo động như vậy, chúng ta cần nhìn vào nhiều yếu tố tiềm ẩn, không chỉ dừng lại ở cân nặng.

Di truyền: Món quà bất đắc dĩ từ gia đình
Một trong những lý do hàng đầu khiến chị H. và nhiều người gầy khác có mỡ máu cao là yếu tố di truyền. Giống như màu mắt hay chiều cao, khả năng chuyển hóa chất béo của cơ thể cũng được thừa hưởng từ cha mẹ. Nếu trong gia đình có tiền sử người thân (ông bà, cha mẹ, anh chị em ruột) từng mắc bệnh mỡ máu cao sớm, nhồi máu cơ tim, hay đột quỵ khi còn trẻ, thì nguy cơ mắc bệnh này của bạn cũng sẽ tăng lên đáng kể. Một số gen có thể khiến cơ thể hấp thu quá nhiều cholesterol từ thức ăn, hoặc gặp khó khăn trong việc loại bỏ cholesterol xấu (LDL-C) ra khỏi máu, dẫn đến tình trạng tích tụ mỡ máu dù bạn có ăn ít hay vóc dáng mảnh mai.

Chế độ ăn "gầy" nhưng không "khỏe"
Nhiều người lầm tưởng rằng gầy thì ăn gì cũng được, nhưng đó là một suy nghĩ sai lầm. Dù cân nặng của chị H. không đáng ngại, nhưng rất có thể chế độ ăn uống hàng ngày của chị lại tiềm ẩn những thực phẩm không lành mạnh cho tim mạch. Việc tiêu thụ thường xuyên các món ăn giàu chất béo bão hòa (như thịt mỡ, da gà, nội tạng động vật, các sản phẩm từ sữa nguyên kem), chất béo chuyển hóa (trans fat) có trong đồ ăn nhanh, bánh kẹo công nghiệp, hoặc các món chiên xào nhiều dầu mỡ có thể trực tiếp làm tăng mức cholesterol xấu và triglyceride trong máu.
Thêm vào đó, một "kẻ thù thầm lặng" khác là carbohydrate tinh chế và đường đơn. Nhiều người gầy có xu hướng ăn nhiều cơm trắng, bánh mì trắng, đồ ngọt, nước ngọt, hoặc uống bia rượu thường xuyên để tăng cân hoặc đơn giản vì sở thích. Khi cơ thể nạp quá nhiều carbohydrate tinh chế và đường, chúng sẽ được chuyển hóa thành triglyceride – một dạng mỡ trong máu – và tích trữ, góp phần làm tăng cao chỉ số mỡ máu.
Lối sống ít vận động: Kẻ thù của chuyển hóa
Dù không phải mang vác một cơ thể nặng nề, nhưng một lối sống ít vận động, ngồi nhiều cũng là nguyên nhân quan trọng. Khi chúng ta không vận động đủ, cơ thể sẽ giảm khả năng đốt cháy calo và chất béo. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cân nặng mà còn tác động trực tiếp đến quá trình chuyển hóa lipid, làm giảm cholesterol tốt (HDL-C) loại cholesterol có vai trò dọn dẹp mảng bám trong mạch máu và làm tăng cholesterol xấu (LDL-C), từ đó đẩy cao nguy cơ mỡ máu.
Bệnh lý tiềm ẩn và các yếu tố khác
Ngoài ra, mỡ máu cao ở người gầy cũng có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý nền chưa được phát hiện. Ví dụ, suy giáp (tuyến giáp hoạt động kém) có thể làm chậm quá trình chuyển hóa cholesterol. Các bệnh về gan hoặc thận cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng xử lý chất béo của cơ thể. Thậm chí, việc sử dụng một số loại thuốc nhất định hoặc tình trạng căng thẳng kéo dài (stress mãn tính) cũng có thể tác động tiêu cực đến quá trình chuyển hóa lipid.
Tóm lại, câu chuyện của chị N.T.H là một lời nhắc nhở quan trọng: Sức khỏe không chỉ là cân nặng hay vẻ bề ngoài. Mỡ máu cao là một "kẻ giết người thầm lặng" có thể tấn công bất kỳ ai, kể cả những người gầy gò. Việc xét nghiệm máu định kỳ, đặc biệt là xét nghiệm lipid máu, cùng với việc duy trì một lối sống lành mạnh toàn diện (ăn uống cân bằng, tập thể dục đều đặn và quản lý căng thẳng) là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe tim mạch của mỗi chúng ta.